Wanneer nachtmerries het gevolg zijn van een traumatische gebeurtenis ligt de oorzaak voor de hand, heeft de nachtmerrie geen specifieke achtergrond dan is het minder duidelijk.
Zoals eerder beschreven zijn dromen een combinatie van willekeurige beelden die gevormd worden door de hersenstam en verwachtingspatronen. Dit verwachtingspatroon speelt een grote rol in het ontstaan van een nachtmerrie. Een nachtmerrie ontstaat doordat de dromer vervelende dingen verwacht.
Iemand kan bijvoorbeeld een negatieve emotie hebben als die gaat slapen, de emotie kan dan meegenomen worden in de dromen, daar wordt de negatieve emoties omgezet in negatieve gebeurtenissen. Stress heeft een zelfde invloed, mensen die gestrest zijn overdag, en ook gestrest gaan slapen hebben vaker vervelende dromen.
Beelden in een droom kunnen op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Als je bijvoorbeeld een berg aan het beklimmen bent, kun je dit zien als een leuke gebeurtenis maar ook als doodeng. Zo werkt dit ook met beelden of situaties die niet meteen duidelijk zijn. Een donkere steeg kan leiden tot een nachtclub met een fantastisch feest. Maar het kan ook leiden tot het zien van een schim in die donkere steeg, waarna deze schim verandert in een man en die man een mes blijkt te hebben.
Het gaat in het dromen en dus ook in de nachtmerries vooral om de verwachtingspatronen plus de beelden die erbij aangeleverd worden. Nou is het wel te begrijpen dat de meeste mensen wel eens een combinatie hebben waardoor ze `s nachts een nachtmerrie krijgen. Toch hebben andere mensen veel vaker nachtmerries. Dit heeft heel veel te maken met deze verwachtingspatronen. Mensen die vaker nachtmerries hebben bouwen een bepaald verwachtingspatroon op, dit wordt steeds gemakkelijker geactiveerd naarmate dit patroon vaker voorkomt.